Tiền điện tử đã trở thành một tài sản đầu tư ngày càng phổ biến, nhưng câu hỏi điều gì sẽ xảy ra với chúng sau khi nhà đầu tư qua đời vẫn thường bị bỏ qua. Làm thế nào để bạn có thể chuyển giao các tài sản kỹ thuật số như Bitcoin, Ethereum hoặc các loại tiền điện tử khác sau khi qua đời?

Đã đến lúc chúng ta cần nghiêm túc xem xét câu hỏi này.

Vì vậy việc lập kế hoạch thừa kế tài sản kỹ thuật số là rất quan trọng để bảo đảm an toàn cho tài sản và những người được thừa kế có thể sử dụng chúng trong tương lai.

Tài sản kỹ thuật số nào có thể được thừa kế?

Bất kỳ tài sản kỹ thuật số nào mà bạn sở hữu thì đều có thể chuyển nhượng lại cho người khác thông qua di chúc. Tuy nhiên bạn cần đánh giá tài sản bạn đang đề cập đến có thể chuyển nhượng sang cho người khác được không, hay chỉ cần chuyển thông tin đăng nhập để truy cập sử dụng tài sản đó.

Dưới đây là một số tài sản kỹ thuật số có thể chuyển nhượng sang cho người khác:

• Bitcoin và các loại tiền điện tử khác.
• Các token không thể thay thế (hay còn gọi là NFT).
• Tên miền
• Tiền được cất giữ trong các ngân hàng số trực tuyến như Paypal, Momo, Ngân lượng…
• Tiền bên trong các website thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki…
• Bản quyền âm nhạc hoặc hình ảnh trực tuyến.
• Bản quyền các bài viết trên Blog hoặc các tác phẩm trực tuyến khác.
• Các kênh video kiếm tiền trên Internet.
• Các khoản đầu tư tài chính như chứng khoán, CFD, Forex… trên các sàn giao dịch trực tuyến.

Tài sản kỹ thuật số nào không cần di chúc thừa kế?

Một số tài sản kỹ thuật số không thể chuyển nhượng sang cho người khác mặc dù bạn đang sở hữu chúng bởi vì loại tài sản này chỉ cần có thông tin truy cập (tài khoản, mật khẩu…) để sử dụng. Do đó những tài sản này không cần phải thừa kế, mặc dù bạn có thể đưa thông tin hướng dẫn truy cập sử dụng chúng như địa chỉ website, tài khoản, mật khẩu, khóa OTP… vào bên trong di chúc của mình. Một vài ví dụ cụ thể như:

• Các tài khoản Email, mạng xã hội như Google, Facebook, X.com, Linkedin…
• Tài khoản trên các ứng dụng được cài đặt trên điện thoại di động của bạn.
• Các dịch vụ trực tuyến đăng ký hàng tháng để sử dụng chúng như Apple TV, Spotify, FPT Play, MyTV…
• Một số tên miền trực tuyến không được phép chuyển nhượng theo pháp luật.

Tiền điện tử có thể được thừa kế không?

Thừa kế tiền điện tử là có thể nhưng đó là một vấn đề phức tạp nên bắt buộc phải được lập kế hoạch một cách cẩn thận từ trước và nên xem xét mọi yếu tố liên quan như quyền truy cập, quyền riêng tư, các vấn đề bảo mật tài khoản, ví cá nhân… Một vấn đề quan trọng khác cần lưu ý là nhiều quy định và thủ tục thừa kế có thể khác nhau tùy theo mỗi quốc gia hoặc khu vực bạn đang sinh sống, vì vậy bạn nên tham khảo ý kiến của các luật sư có kinh nghiệm về thừa kế tài sản kỹ thuật số trong quá trình lập kế hoạch.

Yếu tố quan trọng nhất trong việc thừa kế tiền điện tử của một người sau khi qua đời là chuyển giao khóa (cụm từ) bí mật và vị trí đang lưu giữ tiền điện tử đó. Với tài sản kỹ thuật số, nguy cơ mất tiền hoặc mất quyền truy cập cao hơn nhiều so với các loại tài sản truyền thống khác. Vì vậy hãy bảo đảm an toàn tuyệt đối trong quá trình chuyển giao khóa bí mật cho người được thừa kế.

Ngoài ra, chú ý rằng tiền điện tử được lưu trữ trên mạng lưới blockchain nên không thể sửa đổi, vì thế nếu bạn mất mật khẩu hoặc mất quyền truy cập vào ví điện tử thì số tiền của bạn sẽ không bao giờ khôi phục hoặc lấy lại được nữa.

Ngoài ra chúng ta cũng nên đề cập đến số tiền điện tử dự tính được thừa kế trong di chúc như là một loại tài sản sẽ được thừa kế cùng với các loại tài sản khác, thậm chí khóa bí mật, mật khẩu cũng phải được liệt kê trong các tài liệu liên quan đến việc thừa kế.

Ưu và nhược điểm của việc lập kế hoạch thừa kế tiền điện tử?

Giống như bất kỳ khía cạnh nào của pháp luật trong việc quản lý tiền điện tử, việc thừa kế tiền điện tử cũng có những ưu điểm và thách thức riêng. Hiểu được những ưu và nhược điểm này sẽ giúp bạn có lựa chọn tốt nhất để bảo vệ tài sản kỹ thuật số của mình.

Ưu điểm

• Có quyền kiểm soát hoàn toàn đối với tiền điện tử của mình: Ngay cả khi qua đời, bạn vẫn có quyền kiểm soát những gì sẽ xảy ra với số tiền của mình. Bạn có quyền quyết định ai là người được thừa kế và cung cấp cho họ những thông tin cần thiết để có thể truy cập, sử dụng chúng.
• Không bị mất tài sản: Với việc lên kế hoạch thừa kế cụ thể từ trước, bạn có thể đảm bảo rằng tất cả tiền điện tử của mình sẽ được chuyển giao lại cho những người trong gia đình thay vì để chúng bị lãng quên vĩnh viễn trên blockchain.
• Giữ bí mật tuyệt đối về tài sản: Tiền điện tử có mức độ giữ bí mật cao hơn nhiều so với các loại tài sản truyền thống khác. Với việc lên kế hoạch một cách chi tiết, bạn hoàn toàn có thể chuyển giao tiền điện tử của mình cho những người thừa kế mà vẫn đảm bảo bí mật tuyệt đối, chỉ những người có liên quan mới được biết.
• Tự động kích hoạt thừa kế khi bạn qua đời: Các hợp đồng thông minh hoạt động dựa trên blockchain có thể giúp bạn tự động hóa các quy trình, thủ tục thừa kế để giúp quá trình này dễ dàng, an toàn hơn.

Nhược điểm

• Công nghệ blockchain rất phức tạp: Nếu không có kiến thức về công nghệ, những người tham gia vào kế hoạch thừa kế, chuyển giao tài sản tiền điện tử có thể bị bối rối, hoang mang trước sự phức tạp của những thuật ngữ, quy trình, chuyển giao tài sản tiền điện tử.
• Rủi ro về bảo mật, an toàn của tài sản: Chỉ cần mất hoặc để lộ khóa bí mật (Private Key), có thể bạn sẽ mất toàn bộ tài sản tiền điện tử của mình.

3 cách để chuyển tiền điện tử sang cho người thừa kế?

Viết di chúc

Viết di chúc là cách đơn giản nhất để chuyển giao tài sản kỹ thuật số của bạn cho người thừa kế. Bạn nên cung cấp rõ ràng loại tài sản kỹ thuật số, nơi lưu giữ chúng và thông tin người được thừa kế trong di chúc của mình. Tuy nhiên do tính chất phi tập trung của tiền điện tử, nếu chỉ đưa những thông tin như trên trong di chúc là chưa đủ để người thụ hưởng có thể sử dụng tiền điện tử của bạn, bạn cần cung cấp thêm cách để người thi hành di chúc hoặc người thụ hưởng có thể truy cập vào ví tiền điện tử của bạn.

Để làm được điều này, bạn cần cung cấp khóa bí mật (Private Key) cho họ. Tuy nhiên không thể ghi trực tiếp khóa bí mật vào di chúc vì nó sẽ được công khai sau khi bạn qua đời, đồng nghĩa với việc khóa bí mật của bạn cũng sẽ bị công khai. Cách tốt nhất là bạn nên ghi lại khóa bí mật trong một tài liệu và cất nó ở một nơi an toàn, sau đó đưa hướng dẫn tìm tài liệu này trong di chúc của mình để người thi hành di chúc hoặc người thụ hưởng có thể tìm thấy nó.

Rủi do trong giải pháp này đó là khóa bí mật (Private Key) của bạn có thể bị mất hoặc bị lộ nếu nơi cất giữ của bạn không an toàn, điều này có thể khiến bạn mất 100% toàn bộ số tiền điện tử của mình.

Sử dụng sàn giao dịch tiền điện tử

Khi số lượng người sở hữu tiền điện tử ngày càng tăng, một số sàn giao dịch đã bắt đầu có các thủ tục để chuyển giao tài sản tiền điện tử trong trường hợp người sở hữu qua đời. Quy trình này thường bao gồm cung cấp cho sàn giao dịch một số tài liệu cụ thể như giấy chứng tử và bằng chứng nhận dạng của người thụ hưởng.

Tuy nhiên điều làm cho giải pháp này phức tạp là mỗi sàn giao dịch lại có các quy định và yêu cầu khác nhau để xử lý việc thừa kế tiền điện tử, ngoài ra không phải sàn giao dịch nào cũng hỗ trợ việc cho phép thừa kế tiền điện tử của bạn.

Nếu bạn lựa chọn sàn giao dịch nhằm mục đích sau này có thể dễ dàng chuyển giao tài sản tiền điện tử cho người thừa kế, tôi khuyên bạn nên tìm hiểu kỹ chính sách của sàn đó và cũng nên thông báo những thông tin này trước cho người thụ hưởng.

Rủi ro của phương án này là nếu tài sản của bạn để trên sàn giao dịch sẽ có nguy cơ bị hack mất tài khoản, sàn bị sập, phá sản hoặc không có các quy định cho việc thừa kế.

Kế thừa tiền điện tử dựa trên Blockchain

Dựa trên ưu điểm phi tập trung của Blockchain, một số công ty đang xây dựng các giải pháp cho việc chuyển giao, thừa kế tài sản tiền điện tử trực tiếp trên Blockchain mà không cần dựa vào các thủ tục pháp lý truyền thống (như di chúc) hoặc dịch vụ bên thứ ba (như sàn giao dịch).

Một ý tưởng khả thi là sử dụng các hợp đồng thông minh (smart contracts) để tự động kích hoạt và giải phóng tài sản tiền điện tử của bạn đến địa chỉ ví điện tử của người thừa kế khi bạn đã qua đời.

Vậy làm sao Blockchain có thể biết được bạn đã qua đời?

Câu trả lời là bạn có thể chỉ định một ngày cụ thể trong tương lai hợp đồng sẽ được tự động kích hoạt (ví dụ năm bạn tròn 80 tuổi – nếu ngày này bạn chưa qua đời thì bạn có thể thay đổi nó) hoặc nếu trong một khoảng thời gian dài (1 – 2 năm) mà bạn không có hoạt động nào trên ví tiền điện tử thì có khả năng bạn đã qua đời, hợp đồng thông minh cũng sẽ tự động được kích hoạt.

Một ý tưởng sáng tạo khác nữa dựa trên Blockchain đó là sử dụng ví đa chữ ký. Bạn sẽ tạo và cài đặt ví đa chữ ký với nhiều khóa cần xác nhận để mở ví. Sau đó mỗi người thừa kế sẽ nhận được một khóa khác nhau. Khi bạn qua đời, tất cả các khóa cần phải xác nhận thì tài sản tiền điện tử của bạn sẽ được mở khóa và chuyển giao đến địa chỉ ví của người thừa kế.

Mặc dù phương pháp sử dụng ví đa chữ ký có mức độ tự chủ cao đối với quyền tài sản nhưng lại đòi hỏi bạn và những người thừa kế phải có một kiến thức kỹ thuật nhất định về Blockchain. Ngoài ra nó không kiểm soát được vấn đề đánh thuế lên tài sản thừa kế hoặc nếu một trong số người thụ hưởng không cung cấp được khóa của họ (do họ làm mất, họ bị tai nạn qua đời, những người thừa kế có bất đồng…) thì tài sản của bạn cũng không thể được chuyển giao.

Thuế thừa kế đối với tài sản tiền điện tử

Giống như các tài sản truyền thống khác, tiền điện tử cũng phải chịu thuế thừa kế ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Thuế thừa kế là khoản thuế được đánh vào tài sản (tiền mặt, đồ đạc và bất động sản…) của người đã chết. 

Trừ khi bạn sống ở các thiên đường thuế tiền điện tử như Dubai, nếu không tiền điện tử vẫn được coi là tài sản phải chịu thuế thừa kế. Điều này có nghĩa là người thừa kế của bạn có thể phải trả thuế thừa kế theo giá trị thị trường của số tiền điện tử mà họ được thừa kế.

Cũng cần lưu ý rằng luật thuế liên quan đến tiền điện tử vẫn đang thay đổi và có thể phức tạp. Ví dụ, có thể có thêm những yêu cầu về thuế nếu người thừa kế của bạn bán hoặc giao dịch tiền điện tử mà họ thừa kế.

Vì mỗi khu vực pháp lý xử lý thuế thừa kế tiền điện tử khác nhau nên không có giải pháp chung cho tất cả. Bạn nên tham khảo ý kiến ​​của chuyên gia thuế hoặc cố vấn pháp lý khi lập kế hoạch thừa kế tiền điện tử. 

Kết luận

Tiền điện tử đang trở thành một tài sản đầu tư ngày càng phổ biến, vì vậy việc kế thừa các tài sản kỹ thuật số này ngày càng trở nên quan trọng.

Nếu không có kế hoạch và hành động phù hợp, bạn sẽ có nguy cơ mất tiền điện tử khi qua đời. Do đó, cần hiểu rõ những thách thức của việc kế thừa tài sản tiền điện tử và thực hiện các bước thích hợp để đảm bảo rằng những người thừa kế có quyền kiểm soát tài sản này và chúng sẽ được chuyển giao theo mong muốn của nhà đầu tư.

Ngay cả khi bạn đang khỏe mạnh, việc lập kế hoạch thừa kế tiền điện tử vẫn rất quan trọng để bạn có thể chuyển giao lại tài sản kỹ thuật số cho những người thân yêu phòng trường hợp rủi ro nhất!